چشم‌هایتان را ببینید!
یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید: «چشم‌ها پنجره‌ای به درون انسان‌ها هستند» آیا این گفته درست است؟ شاید، ولی در اینکه چشم‌ها می‌توانند بخشی از رازهای جسم ما را برملا کنند، هیچ شکی نیست. در واقع بسیاری اوقات، چشم‌ها نه فقط بیماری خودشان را نشان می‌دهند مانند آب مروارید یا آب سیاه، بلکه نشانه بیماری‌های زمینه‌ای مهمی چون دیابت یا بیماری‌های قلبی عروقی را هم در خود دارند.
دکتر اندرو ایواچ، متخصص چشم و استادیار دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو و مدیر مرکز گلوکرم (آب سیاه) در این شهر می‌گوید: «چشم‌ها تنها جایی از بدن هستند که در آنها می‌توان یک عصب، یک شریان و یک ورید را بدون بریدن بدن بیمار و بدون هیچ پوششی دید. شاید مراحل شکل‌گیری و عملکرد یک بیماری که ما در چشم مشاهده می‌کنیم، در بقیه اعضای بدن هم روی دهد.» بیماری‌های سیستمیکی که علائم‌شان در چشم ظاهر می‌شود و چشم از وجود آنها خبر می‌دهد، بسیار زیادند. علاوه بر بیماری‌های قلبی – عروقی و دیابت، بیماری‌های ایدز، سرطان و بیماری‌های نادر ارثی هم تظاهرات چشمی دارند و همین موضوع لزوم مراجعه دوره‌ای به چشم پزشک را نشان می‌دهد.
«هر فرد ۴۰ ساله و بالاتر باید معاینه کامل چشم را انجام دهد.» این توصیه دکتر روت. دی. ویلیامز، چشم‌پزشک و متخصص گلوکوم و سخنگوی آکادمی چشم‌پزشکی آمریکاست. او در این باره ادامه می‌دهد: «کسانی که سابقه خانوادگی بیماری‌های چشمی دارند، باید زودتر از ۴۰ سالگی برای انجام معاینه کامل چشم مراجعه کنند؛ ولی به طور کلی، نباید منتظر بروز علائم بیماری بود و بعد به پزشک مراجعه کرد، چون بسیاری از بیماری‌های چشم خاموش هستند و هیچ علامتی ندارند.»برخی از نشانه‌های بیماری‌های سیستمیک فقط توسط چشم‌پزشک و حین معاینه تخصصی کشف می‌شوند. برخی علائم را هم همه می‌توانند مشاهده کنند. در زیر تعدادی از شایع‌ترین نشانه‌ها و اینکه می‌توانند از کدام بیماری خبر دهند، می‌خوانید:
علائمی که همه می‌توانند ببینند:
قرمزی چشم
لایه خارجی و شفاف چشم که ملتحمه نام دارد، دارای رگ‌های خونی بسیاری است که اگر این رگ‌ها پاره شوند، ممکن است خون روی صلبیه (سفیدی چشم) تجمع پیدا کند. یک خونریزی زیر ملتحمه ممکن است با اصابت یک ضربه به چشم پیش بیاید، ولی در بسیاری از اوقات دلیل خاصی ندارد. در برخی موارد خونریزی زیر ملتحمه نشان‌دهنده فشار خون بسیار بالا یا اختلال در پلاکت خون فرد است.
چشم‌های بیرون زده
با وجودی که بیشتر اوقات چشم‌های بیرون زده یک ویژگی عادی چهره فرد به شمار می‌آید و ریشه ژنتیکی دارد، ولی گاهی بیرون‌زدگی چشم‌ها به دلیل وجود اختلال در کارکرد تیروئید است. سطوح غیرعادی هورمون تیروئید، باعث می‌شود بافت اطراف چشم ورم کند و این طور به نظر رسد که چشم‌ها از حدقه بیرون زده‌اند.
پلک‌های افتاده
این حالت که پزشکان به آن پتوز می‌گویند، می‌تواند به خاطر افزایش سن باشد؛ ولی در موارد نادر بیماری‌هایی چون تومورهای مغزی و میاستنی گراو (MG) سبب بروز این حالت می‌شوند. میاستنی گراو یک بیماری خود ایمنی عصبی عضلانی است که باعث ضعیف شدن عضلات می‌شود و اگر عضلات پلک‌ها ضعیف شوند، نمی‌توانند خود را باز نگه دارند و پایین می‌افتند.
غیرعادی بودن مردمک
در اکثر افراد سالم مردمک‌ها قرینه هستند. آنها معمولا به یک اندازه‌اند و واکنش‌شان نسبت به تغییرات نور یکسان است. اگر اندازه یکی از مردمک‌ها کوچک‌تر از دیگری بوده یا واکنش آنها به تغییرات نور یکسان نباشد، باید به وجود بیماری زمینه‌ای شک کرد. سکته‌های مغزی، تومورهای مغز یا عصب بینایی، آنوریسم مغزی، سیفلیس و مالتیپل اسکلروزیس (MS) چنین نشانه‌ای دارند. از طرفی، تعدادی از داروها هم‌چنین تغییراتی را ایجاد می‌کنند.
حلقه‌هایی روی قرنیه
یک بیماری نادر ارثی به نام «ویلسون» باعث می‌شود که مس در بافت‌های مختلف بدن مانند مغز و کبد تجمع یابد. گاهی اوقات مس روی سطح داخلی قرنیه تجمع می‌یابد و دور مردمک حلقه‌ای رنگی تشکیل می‌گردد. این حلقه‌ها که آنها را حلقه KF هم می‌نامند، به خودی خود خطرناک نیستند، ولی اگر بیماری ویلسون درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد. بیننده عادی این حلقه را روی عنبیه مشاهده می‌کند.
زردی چشم
بیماری‌های کبد مانند هپاتیت و سیروز باعث زرد شدن صلبیه می‌شوند. این رنگ به خاطر تجمع «بیلی‌روبین» است که از شکسته شدن هموگلوبین تشکیل می‌شود. در واقع، در این حالت صلبیه زرد نمی‌شود، بلکه ملتحمه تغییر رنگ می‌دهد.
نشانه‌هایی که فقط پزشکان می‌بینند:
پلاک‌های شریان‌ها
آترواسکلروزیس روند بیماری‌زایی است که باعث می‌شود در شریان‌ها، از جمله شریان کاروتید در گردن و شریان‌های کرونری، پلاک‌های کلسترول تشکیل شود. ذرات کلسترول (به خصوص آنهایی که در کاروتید هستند) از این پلاک‌ها جدا می‌شوند و با جریان خون به چشم می‌رسند. این بلوک‌های زرد کوچک در چشم می‌توانند نشانه آترواسکلروزیس شدید باشند. ممکن است برای تشخیص محل تجمع این پلاک یا پلاک‌ها، تست اولتراسوند (تکنیک مورد استفاده در سونوگرافی) از شریان کاروتید لازم باشد.
غیرعادی بودن عصب بینایی
عصب بینایی که اطلاعات تصاویر را از شبکیه به مغز می‌برد، در ته چشم قابل مشاهده است. این عصب باید صورتی باشد. یک عصب کمرنگ می‌تواند اولین نشانه‌های بیماری MS باشد یا از وجود توموری در مغز یا آنوریسم مغزی خبر دهد.
تغییرات در شبکیه
بسیاری از بیماری‌ها، مانند دیابت و پرفشاری خون، می‌توانند به رگ‌های خونی چشم، عصب بینایی و شبکیه آسیب برسانند. این آسیب به شبکیه گاه ممکن است موجب نابینایی فرد شود و به شکل‌های متفاوتی خودش را نشان دهد. خونریزی‌های کوچک، نشت کردن مایع زرد و ظاهر شدن نقطه‌‌های سفید رنگ روی شبکیه از آن جمله‌اند. گاهی اوقات این لکه‌های سفید نشان دهنده عفونت ناشی از بیماری ایدز است. در حالات دیگر شبکیه رشد کرده و رگ‌های بسیار حساسی به طور درهم و برهم روی آن دیده می‌شود. حالا شاید این سوال مطرح شود که اگر یکی از این علائم در چشم ظاهر شوند، چه باید کرد؟ فورا و قبل از هر چیز به پزشک مراجعه کنید. دکتر ایواچ می‌گوید: «ما علائم فیزیکی را بررسی می‌کنیم و سپس از بیمار می‌خواهیم تاریخچه کاملی از بیماری‌های قبلی و فعلی خود، داروهایی که مصرف کرده و می‌کند و هر اتفاق ساده یا پیچیده‌ای که درباره سلامتی‌اش رخ داده را ارائه دهد. صحبت درباره سابقه بیماری‌های خانوادگی هم مهم است. سپس تصمیم می‌گیریم که چه آزمایش‌هایی انجام دهیم.»
دنیای سلامت۷۰
زیبــا شــو دات کام
