ماه گرفتگی روی پوست!!
واژه ماه‌گرفتگی، قدمتی به طول تاریخ بشریت دارد. در زمان‌هایی که بسیاری از بیماری‌ها و تغییرات بدنی و پوستی دلایلی ناشناخته داشت و با هاله‌ای از خرافات و تصورات پوشیده شده بود، ایجاد لکه‌هایی به رنگ سرخ تیره یا شرابی را با تغییرات ماه مرتبط می‌دانستند. درواقع چنین تصور می‌شد که مادران چنین کودکانی در بارداری هنگام پدیده «خسوف یا ماه گرفتگی» به ماه نگاه کرده‌اند یا دست بر شکم خود گذاشته‌اند که نقطه‌ای از بدن جنین دچار «ماه گرفتگی» شده است.
گاهی هم این تغییر پوستی به‌دلیل نفرین یا لعنت ساحران و گاه نیز ناشی از جای منقار لک‌لک‌هایی تصور می‌شد که کودک را از پس گردن گرفته و از بهشت به زمین و نزد والدینش آورده بودند. درواقع تمامی این تصورات باطل و بدون منطق بوده و این تظاهرات پوستی ناشی از «اختلالات مویرگ‌ها» هستند و بس. دکتر داریوش دائر متخصص پوست شما را با توضیحات کاملی راهنمایی کرده است. این مطلب را ازدست ندهید.
ماه‌گرفتگی خرافات یا واقعیت ؟
علت بروز این لکه‌های پوستی چیست؟
علت ایجاد این ضایعات پوستی اختلالات ژنتیک در شکل‌گیری عروق زیرپوستی است. والدین این کودکان معمولا علائمی از اختلالات پوستی ندارند و الزامی ندارد که مثلا پدر یا مادری خود این مشکل را داشته باشد تا فرزندی مبتلا از آنها متولد شود. از نظر ظاهری این اختلالات عروقی عموما صورت بیمار را درگیر می‌کند، گرچه احتمال درگیری هر نقطه‌ای از بدن نیز وجود دارد. میزان بروز بیماری بین یک تا دو درصد است. در ناحیه صورت انتشار ضایعات در مسیر عصب سه قلو است که وظیفه عصب‌رسانی به صورت را دارد و بالا و دور چشم، بالای گونه و لب و فک پایینی را درگیر می‌کند.
همچنین گستردگی ضایعات می‌تواند تا مخاط لب‌ها و لثه‌ها نیز برسد. ضایعات ابتدا به رنگ صورتی کم‌رنگ است ولی تدریجا و با گذشت زمان رنگ آنها پررنگ‌تر شده و ممکن است این رنگ ثابت بماند یا در ناحیه تنه یا دست‌ها کم‌رنگ‌تر شود. در ناحیه صورت، لکه‌ها به‌تدریج ضخیم‌تر می‌شوند و برجستگی‌های بادکنکی شکل عروقی و دیگر اختلالات عروقی نیز ظاهر می‌شوند و کم‌کم منطقه درگیر بزرگ‌تر و زمخت می‌شود. استخوان‌ها بزرگ‌تر از سمت مقابل شده و دندان درآوردن نیز زودتر رخ می‌دهد و اگر گستردگی ضایعات به اندام‌های بیمار (دست‌ها یا پاها) رسیده باشد، این اعضا ممکن است بزرگ و ضخیم و بدشکل نیز شوند.
لکه‌های سالمونی و موقت
اختلالات مویرگی دو دسته عمده دارند؛ لکه‌های سالمونی (به‌علت شباهت رنگ این ضایعات به رنگ گوشت ماهی سالمون چنین اسمی دارد) و لکه‌های شرابی‌رنگ. لکه‌های سالمونی اختلالات عروقی بسیار شایعی بوده و معمولا همه نژادها را درگیر می‌کنند. ظاهر آنها به شکل لکه‌هایی نامتقارن و صورتی تا سرخ‌رنگ است که گاهی ممکن است رگه‌هایی از عروق بزرگ پوستی (تلانژکتازی) بین این لکه‌ها دویده باشد. این لکه‌ها معمولا از پشت گردن شروع شده و تا ناحیه پشت جمجمه یا حتی تا جلوی سر و منطقه پیشانی می‌رسد و تا بالای پلک‌ها یا پل بینی را درگیر می‌کنند.
این لکه‌ها از بدو تولد وجود داشته و در بیشتر موارد تا حدود یک‌سالگی محو و ناپدید می‌شوند، ولی گاه تا سن بلوغ هم باقی می‌مانند. در برخی از این موارد این تغییرات پوستی در ناحیه پایین کمر و بالای لگن ایجاد می‌شوند که در این شرایط حتما باید کودک توسط متخصصان مجرب از نظر سیستم عصبی و وجود یا عدم وجود اختلالی در مهره‌های کمری و لگنی بررسی شود و از سلامت این اعضا نیز اطمینان حاصل کرد.
لکه‌های شرابی‌رنگ و دائم
لکه‌های شرابی‌رنگ درواقع لکه‌هایی متشکل از مویرگ‌های متسع شده هستند که از زمان تولد وجود داشته و در طول زندگی فرد نیز باقی می‌مانند و از بین نمی‌روند. این لکه‌ها ممکن است کم و محدود به نواحی خاصی باشند یا بزرگ و گسترده باشند حتی یک اندام (مثلا یک دست یا یک پا) را به‌طور کامل مبتلا کنند. بیشتر یک بیماری زمینه‌ای نیز همراه مشکلات ظاهری پوست وجود دارد و به همین دلیل این نوع «ماه‌گرفتگی»ها مهم‌تر بوده و باید احتیاط و درمان‌های اختصاصی برای آنها درنظر گرفته شود.
ماه‌گرفتگی چطور تشخیص داده می‌شود؟
باید این نکته را ذکر کرد که برخی حالات لکه‌های شرابی‌رنگ صورت همراه درگیری یک‌طرفه عروق صورت و بافت مغز و چشم است که با حملات تشنجی و بروز آب سیاه در چشم همراه می‌شود و از آن باعنوان «سندرم استورج-وبر» یاد می‌شود که اهمیت تشخیصی و درمانی بسیاری دارد. باید تا قبل از بروز ضایعات مغزی و چشمی در اسرع وقت به آن رسیدگی شده و درمان آغاز شود. برای تشخیص این ضایعات دیدن شکل ظاهری ضایعات معمولا کافی است و به‌ندرت در برخی موارد برای تشخیص «ماه‌گرفتگی» از دیگر ضایعات عروقی انجام «آنژیوگرافی داپلر» ضرورت پیدا می‌کند.
چگونه درمان می‌شود
درمان و رویکرد درمانی این ضایعات پوستی اهمیت بسیاری دارد. این ضایعات پوستی در صورتی که از گروه لکه‌های سالمونی باشند به خودی خود و اغلب طی زمانی کمتر از یک سال بعد از تولد کودک از بین می‌روند، ولی در مواردی وجود لکه‌های شرابی‌رنگ و به‌خصوص مواردی که شامل بالا و پایین چشم و حملات تشنجی در نوزاد وجود دارد باید هرچه سریع‌تر و بدون از دست دادن زمان شروع به درمان کودک کرد تا قبل از تاثیر اختلال مویرگی بر رشد ناحیه گرفتار صورت یا بدن یا مغز، مشکل برطرف شود. درمان انتخابی و ترجیحی این ضایعات، لیزری اختصاصی به‌نام لیزر پی دی ال است که با ساطع کردن نوری اختصاصی در دامنه ۵۷۵ تا ۵۸۵ نانومتر بر رنگدانه‌های موجود در این عروق (هموگلوبین) باعث تخریب آن می‌شود.
میزان موفقیت درمان با این لیزر از ۵۰ تا ۹۰درصد گزارش شده است. البته خود درمان لیزری نیز عوارضی همچون کبود شدن یا خونریزی کردن یا تغییر رنگ منطقه تحت‌درمان را در پی دارد که با مرور زمان این عوارض از بین می‌روند. لیزرهای دیگری به‌نام‌های کی‌تی‌پی و ان‌دی‌یاگ هم در درمان این مشکلات عروقی کاربرد دارند که بیشتر زمانی به‌کار می‌روند که بیمار به درمان با لیزر قبلی جواب نداده باشد. در موارد وجود سندرم استورج-وبر باید به کنترل تشنج‌ها با داروهای ضدتشنج و همچنین مراقبت دائمی از چشم‌ها از نظر ایجاد آب سیاه اهتمام داشت.
نور خورشید، ماه گرفتگی را بیشتر می‌کند؟
نور خورشید تاثیر مستقیمی در پررنگ یا کم‌رنگ شدن ضایعات پوستی ندارد. پررنگ‌تر شدن ضایعات ناشی از متسع شدن بیشتر عروق با افزایش سن است، ولی مراقبت از آفتاب در این نواحی جزء توصیه‌های ضروری و همیشگی برای این افراد است.
تاثیر داروهای موضعی بر ماه‌گرفتگی
باید تاکید کرد که کرم‌ها و داروهای موضعی یا بی‌رنگ کننده در درمان این ضایعات پوستی نقشی نداشته و نمی‌توان به نقش درمانی آنها اعتماد کرد. چه بسا اتلاف زمانی که برای درمان ضایعات با کرم‌ها و محصولات موضعی صورت می‌پذیرد، فرصت انجام درمان صحیح و منطقی بیماری را از پزشک و خانواده بیمار بگیرد. درمان‌های جراحی نقشی در کنترل و درمان این ضایعات پوستی ندارند.
داروهای خوراکی فایده‌ای دارند؟
درمورد اثر داروهای خوراکی در ایجاد یا گسترش ضایعات ماه‌گرفتگی باید گفت این ضایعات ارتباطی با داروها ندارند و همان‌گونه که گفته شد، بر اثر عوامل ژنتیک به‌وجود می‌آیند. البته در برخی موارد محدود، پزشک معالج بنا به صلاحدید خود ممکن است از داروهای کورتیکواستروئیدی خوراکی (کورتون) در درمان کوتاه‌مدت ضایعات پوستی بهره بگیرد که بیشتر این حالات مربوط به گرفتاری دورچشم و خطر درگیری چشم و ملتحمه است و پس از کنترل گسترش نسبت به قطع دارو اقدام می‌شود.
ماهنامه سیب سبز
زیبــاشــو دات کام
