[Afshin]

دكتر شيرين فرجي گودرزي: «دختر و پسر ندارد. مهم اين است كه فرزند سالم باشد.» اين جمله كليشه‌اي را بارها و بارها شنيده‌ايم. اما واقعيت آن است كه اعماق دل افراد معمولا چيز ديگري مي‌گويد.





به واقع انسان موجودي انتخابگر است و آرزوي ديرينه‌اش اين بوده كه جنسيت فرزندش را خودش تعيين كند و به اصطلاح جنسش جور باشد. اين روزها بحث تعيين جنسيت جنين به موضوع داغي تبديل شده كه خيلي از همسران حتي در جوامع پيشرفته و تحصيلكرده‌ها به دنبال آنند. اما آيا واقعا مي‌توانيم جنس فرزندمان را خود انتخاب كنيم؟

تلاش براي انتخاب جنسيت فرزند از گذشته‌هاي دور وجود داشته است. بسياري از توصيه‌هاي افسانه‌اي كه براي پسردار شدن پادشاهان ساخته شده بود، هنوز هم در ميان مردم رواج دارد.



در تفكرات سنتي و قديمي بيشتر انگشت اتهام جنسيت كودك، متوجه زن بود. دليل آن هم اين بود كه هنوز مردم نمي‌دانستند دختر يا پسر بودن فرزند را سلول‌هاي جنسي مرد تعيين مي‌كنند، اما امروزه با رشد علم، رويه عوض شده است.



به جرات مي‌توان گفت بزرگ‌ترين تغيير ذهنيت بشر در خصوص جنسيت فرزند اين است كه امروزه در بسياري از نقاط دنيا تمايل براي داشتن فرزند دختر بر پسر پيشي مي‌گيرد. انگار با پيشرفت علم و فناوري، آرزوهاي ما آدم‌ها هم رشد مي‌كند و بزرگ‌تر مي‌شود. راستي اگر انتخاب جنسيت فرزند آسان بود چند درصد افراد دختر يا پسر بودن كودكشان را انتخاب مي‌كردند؟

سال‌هاست كه دانشمندان اعلام كرده‌اند هريك از والدين نيمي از آرايش ژنتيكي كودكشان را تامين مي‌كنند. در خصوص تعيين جنسيت نيز اين مساله صادق است، به نحوي كه از دو كروموزم جنسي كه هر فرد در سلول‌هايش دارد، يكي از پدر و يكي نيز از سوي سلول جنسي مادر تامين شده است.



در واقع مادر از نظر جنسي داراي فرمولXX است و تنها قادر است كه براي تامين كروموزم جنسي فرزندش يك كروموزمX به او بدهد. اما سلول‌هاي جنسي مردانه داراي دو نوع هستند. نيمي از آنها حاوي كروموزم جنسيY و نيمي ديگر حاويX است.



بنابراين بسته به اين‌كه كدام نوع اسپرم (حاويX يا‌Y) با تخمك كه حاويX است تركيب شود، جنس جنين مشخص مي‌شود. اگر اسپرم حاوي كروموزمY موفق به نفوذ در تخمك شود، جنين پسر خواهد بود و اگر اسپرم حاويX به تخمك وارد شود جنين دختر خواهد بود.



در واقع تمام روش‌هاي توصيه شده براي انتخاب جنسيت فرزند، چنانچه كارايي داشته باشند پيش از وقوع حاملگي موثرند. حتي پس از چند ثانيه از لقاح ديگر نمي‌توان جنسيت جنين را تغيير داد، زيرا بلافاصله پس از ورود اولين اسپرم به تخمك، غشايي محكم در اطراف آن ايجاد مي‌شود كه اجازه ورود اسپرم ديگري را نمي‌دهد.

دختر و پسرويژگي‌هاي متفاوت دارند

يكي از مسائل مهمي كه سبب تعيين جنسيت جنين مي‌شود، ويژگي‌هاي متفاوت اسپرم‌هاست. به عبارت ديگر اسپرم‌هاي حاويX كه باعث دختر شدن جنين مي‌شوند از نظر سرعت حركت، محيط مناسب زندگي، طول عمر و... با اسپرم‌هاي حاويY كه پسر بودن جنين را سبب مي‌شوند، متفاوتند.



اين تفاوت‌ها در كنار تفاوت‌هايي كه در غشاي تخمك و شرايط محيطي رحم و بسياري از فاكتورهاي شناخته‌شده و ناشناخته ديگر وجود دارد، جنسيت جنين را رقم مي‌زند.

محققان دريافته‌اند اسپرم‌هايي كه حاويX هستند، كمي از اسپرم‌هايY بزرگ‌ترند. بنابراين اسپرم‌هاي X به سبب حجيم بودن، حركت كندتري دارند. اما از سويي ديگر ميزانPH محيط داخلي رحم نيز بر طول عمر اسپرم‌ها اثر مي‌گذارد.



اسپرم‌هايY در محيط رحم كه به طور نرمال كمي حالت اسيدي دارد دوام كمتري دارند. در عوض اسپرم‌هاي مولد دختر در محيط اسيدي طول عمر بيشتري دارند. اما آيا مي‌توان از اين ويژگي‌ها براي انتخاب جنسيت جنين بهره گرفت؟

روش‌هاي تجربي: بيم‌ها و اميدها

ويژگي‌هاي متفاوت اسپرم‌ها براي ادامه حيات سبب شده است برخي دانشمندان علوم طب و فيزيولوژي با تكيه بر تجربيات علمي خود توصيه‌هايي براي پسردار شدن يا دختردار شدن داشته باشند.

دكتر لاندروم شتلز، براي اولين بار با انتشار يك كتاب روش‌هاي خاصي را براي انتخاب جنسيت جنين ارائه كرد و پس از آن پزشكان زيادي از اين روش‌ها براي زوج‌هاي راغب بهره گرفتند.

به اعتقاد دكتر شتلز، زمان تخمك‌گذاري مادر و وقوع عمل لقاح نقش مهمي را در تعيين جنسيت فرزند ايفا مي‌كند. در واقع روش‌هاي دكتر شتلز بر پايه تخمين زمان تخمك‌گذاري مادر بنا شده است.



او معتقد است اگر لقاح در فاصله كمتر از 12 ساعت از زمان تخمك‌گذاري به وقوع بپيوندد، احتمال پسردار شدن بيشتر است. اما به سب دوام كمتر اسپرم‌هايY دار در محيط رحم كه به طور طبيعي اسيدي است، لقاح پس از زماني بيش از يك روز از تخمك‌گذاري مادر، احتمال دختردار شدن را بيشتر خواهد كرد. اما آنچه اهميت دارد، دانستن زمان تخمك‌گذاري است كه كار ساده‌اي نيست.

از نظر بيولوژي زمان تخمك‌گذاري هر زني به ويژگي‌هاي ژنتيكي و نيز اكتسابي وي بستگي دارد و اگرچه طبق يك اصل كلي فيزيولوژيك تخمك‌گذاري در نيمه سيكل قاعدگي (تقريبا 13 تا 15روز پس از اولين روز آخرين قاعدگي) رخ مي‌دهد، اما زمان دقيق آن مشخص نيست و تنها با مونيتورينگ دقيق توسط دستگاه اولترا سوند قابل تشخيص است.



با اين حال پزشكان معتقدند هنگام تخمك‌گذاري دماي بدن زن اندكي بالا مي‌رود و با استفاده از اين شاهد مي‌توان زمان آن را تخمين زد. براي اين كار زن بايد هر روز دماي بدن خود را بگيرد و آن را يادداشت كند. روزي كه دماي بدن وي نيم تا يك درجه زياد شود، روز تخمك‌گذاري وي خواهد بود.

با اين تفاصيل نمي‌توان دقت، خطاهاي ديد فرد و خطاي ابزار سنجش دما را در اين روش ناديده گرفت.

رژيم‌هاي غذايي پيش از حاملگي

يكي از روش‌هاي پرطرفدار كه امروزه به شكلي رايج براي انتخاب جنسيت فرزند تجويز مي‌شود، رژيم‌هاي غذايي خاص است كه بايد توسط مادر رعايت شود. رعايت رژيم‌هاي غذايي خاص از سوي مادر باعث تغيير ميزان اسيديته(PH) محيط داخلي رحم مي‌شود و اين مساله مي‌تواند در بقا و فعاليت اسپرم‌هايX وY اثرگذار باشد.



با اين تفاصيل مصرف برخي غذاها كه سبب اسيدي شدن محيط داخلي رحم مي‌شود، مي‌تواند باعث بقا و فعاليت بيشتر اسپرم‌هاي حاويX شود و احتمال دختر بودن جنين افزايش يابد. غذاهاي حاوي كلسيم و منيزيم مانند شير و ساير لبنيات، ماهي، ميگو، سبزيجات تازه مثل كرفس، پياز و اسفناج، شكلات، كاكائو، غذاهاي شيرين و حذف نمك از غذا و... مي‌توانند احتمال دختردار شدن جنين را زياد كنند.

از طرفي قليايي شدن محيط رحم باعث دوام و فعاليت بيشتر اسپرم‌هايY و در نتيجه پسردار شدن مي‌شود و شايد با مصرف غذاهايي كه حاوي ميزان سديم و پتاسيم بيشتري هستند مثل غذاهاي نمكين، دانه‌هاي روغني، كره، گوشت قرمز و حذف شير و لبنيات از رژيم غذايي و... بتوان به اين هدف رسيد.

آنچه در اين ميان اهميت دارد، آن است كه اين رژيم‌ها حداقل بايد به مدت 2 ماه پيش از وقوع حاملگي رعايت شوند تا اثرات مورد نظر را بر محيط داخلي رحم بگذارند. اگر برخلاف تمايل زوجين، حاملگي در اين مدت اتفاق نيفتد، ادامه رژيم در آينده زن را با كمبودهاي تغذيه‌اي روبه‌رو خواهد كرد.

محروميت از مصرف شير و لبنيات به اميد پسر شدن فرزند، مادر را در آينده با خطراتي همچون پوكي استخوان و... درگير مي‌كند. زياده‌روي در مصرف غذاهاي شور براي پسردار شدن، خطر ايجاد پرفشاري خون و مسموميت حاملگي و نيز مصرف زياده از حد شيريني‌جات مي‌تواند منجر به ديابت شود. اين خطرات جدي تهديدكننده جان مادر و كودك هستند و نمي‌توان اهميت آنها را ناديده گرفت.

استفاده از رژيم‌هاي سفت و سخت غذايي علاوه بر ايجاد كمبود‌هاي تغذيه‌اي مي‌تواند اثرات رواني نامطلوبي نيز در مادر ايجاد كند. استرس و اضطراب خود يكي از پيامدهاي سختگيري در رژيم غذايي است كه اين مساله نيز در جنسيت جنين بي‌اثر نخواهد بود.

عوامل موثر ديگر

اگرچه بشر با تكيه بر دانش و تجربه توانسته است بسياري از عواملي را كه سبب مي‌شود جنين حاصل از لقاح دختر شود يا پسر، بشناسد، اما مطمئنا هنوز در اين زمينه سازوكارهايي دخالت دارند كه بشر هنوز به آنها واقف نشده است. مكانيسم‌هاي هورموني و نقش آنها در تعيين جنسيت جنين امروزه مورد مطالعه دانشمندان قرار دارد.

بارهاي الكتريكي خاصي كه در سطح غشاي تخمك و در سر اسپرم قرار دارند، خود يكي از عوامل مهم سرنوشت‌ساز در جنسيت جنين هستند. در واقع سطوح يوني با بار الكتريكي خاص خود در سطح تخمك و همين‌طور اسپرم مي‌توانند در جذب اسپرم‌هاي دخترزا يا پسرزا نقش داشته باشند.

جالب است بدانيد اين سطوح يوني در دوره‌هاي مختلف زماني تغيير مي‌كند. امروزه دانشمندان بر اين باورند كه سيستم ايمني هر فرد نيز در تعيين جنسيت كودكش دخالت دارد. شرايط اجتماعي اقتصادي زندگي، شغل و حتي شرايط اقليمي و آب و هوايي در جنسيت فرزند دخيلند.



اين عوامل بخصوص در تعداد و كيفيت اسپرم‌ها در مردان اثرگذار خواهد بود. امروزه محققان دريافته‌اند استرس و اضطراب مادر مي‌تواند به طور ناخودآگاه سبب دختر شدن جنين شود. از سويي ديگر دانشمندان سوئدي با مطالعه يافته‌هاي تاريخي تولد و مرگ دريافته‌اند در زمان سختي‌ها مثل قحطي و خشكسالي تعداد دختران به دنيا آمده نسبت به زمان‌هاي ديگر بيشتر بوده است.

آيا تعيين جنسيت جنين اخلاقي است؟

پيشگيري از به دنيا آمدن نوزادان مبتلا به بيماري‌هاي ژنتيكي وابسته به جنس، مانند هموفيلي، يكي از مهم‌ترين اهداف انتخاب جنسيت جنين است كه البته به روشي مطمئن نياز دارد. واقعيت آن است كه روشPGD به عنوان تكنيكي پيشرفته در دنيا نه تنها مي‌تواند امكان انتخاب جنسيت جنين را فراهم كند، بلكه مي‌تواند گام بلندي به سوي تشخيص بيماري‌هاي ژنتيكي قبل از لانه‌گزيني جنين باشد.

گذشته از بيماري‌هاي ژنتيكي، انتخاب جنسيت جنين بر اساس تمايل پدر و مادر با موافقت‌ها و مخالفت‌هايي روبه‌روست. مخالفان بر اين عقيده‌اند كه انتخاب بيشتر يك جنس ممكن است باعث بر هم خوردن تعادل جنسيتي در جامعه شود.

در حالي كه متخصصان معتقدند تنها روش‌هاي مطمئن تعيين جنس جنين مي‌تواند شانس صددرصد براي انتخاب را به پدر و مادر‌ها بدهد و تنها تعداد معدودي از زوجين تن به اين روش‌هاي هزينه‌بر و مشكل مي‌دهند. به همين سبب با توجه به تعداد اندك آنها چنين خطري جامعه را تهديد نخواهد كرد.

موافقان انتخاب جنس جنين نيز معتقدند يكي از امكاناتي كه انتخاب جنسيت فرزند در اختيار جوامع قرار مي‌دهد، تنظيم خانواده و كنترل جمعيت است. در بسياري موارد تمايل به داشتن مثلا يك فرزند دختر در يك خانواده سبب مي‌شود بارداري دوم، سوم و... به اميد دختر شدن فرزند بعدي روي دهد. در حالي‌كه با انجام روش‌هاي مطمئن انتخاب جنسيت شايد مشكل خانواده در بارداري اول حل شود و بارداري ناخواسته صورت نگيرد.

[@Raha@]

من نی نی پسر دوست میدارم