[Afshin]

گواتروژن به مواد غذایی گفته می شود که باعث ایجاد گواتر می شوند. برخی از مواد غذایی حاوی ترکیباتی هستند که منجر به کاهش عملکرد تیروئید می شوند. بهتر است افراد مبتلا به کم کاری تیروئید این مواد غذایی مانند خانواده کلم، سویا، سیب زمینی شیرین و ... را در رژیم غذایی محدود کنند.

کم کاری تیروئید یکی از شایع ترین بیماری ها در تمام دنیا می باشد که اثرات فراوانی از جمله چاقی را به همراه دارد. بسیاری از افراد ابراز می دارند با وجود مصرف مقادیر کمی مواد غذایی باز هم روند صعودی افزایش وزن در آنها مشاهده می شود. این افراد بعد از مشاهده نتیجه آزمایش تیروئید خود متوجه می شوند که علت اصلی این مسئله فعالیت کمتر از معمول غده تیروئید در ایشان است. در نتیجه سوخت و ساز بدن کاهش یافته و منجر به اضافه وزن و چاقی گردیده است. چنین افرادی حتما باید داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنند تا کمبود هورمونی ایشان جبران گردد. در رابطه با برنامه غذایی خود نیز باید نکاتی را رعایت کنند تا بتوانند بر این بیماری غلبه نمایند. در این مقاله سعی داریم تا شما را با مواد غذایی که فعالیت غده تیروئید را کاهش می دهند؛ آشنا کنیم. تا این مواد غذایی را در برنامه غذاییتان محدود کنید.

هیپوتیروئیدیسم و گواتر؛ مرتبط با کمبود هورمون های تیروئید

علت اصلی گواتر در تمام دنیا به دو مسئله مرتبط است: سوء تغذیه پروتئین انرژی و کمبود ید. زیرا پروتئین و ید دو ماده اصلی هستند که تیروئید برای ساختن هورمون های خود نیاز دارد. خاک برخی از مناطق دنیا از نظر ید بسیار فقیر می باشد بالاخص مکان هایی که از دریا فاصله دارند. به همین علت گواتر اندمیک در چنین مناطقی بسیار شایع است. از جمله این مناطق کشور ایران می باشد. گواتر در سال های گذشته در کشور ما بسیار شایع بوده است که با یددار کردن نمک ها این مشکل برطرف شده است و گواتر در کشور ما تحت کنترل درآمده است. اما کم کاری تیروئید(چون علاوه بر میزان ید به عوامل دیگری از جمله زمینه های ژنتیکی هم وابسته است) همچنان در کشور وجود دارد.

نمک یددار

برای عملکرد صحیح غده تیروئید و فعالیت های بدن به روزانه ۱۵۰ میکروگرم ید نیاز است. غذاهای دریایی بیشترین میزان ید را دارند. مثلا ۹۰ گرم ماهی کاد ۹۹ میکروگرم ید دارد. غذاهای دیگر هم به مقدار کمی ید دارند. اما با مصرف مواد غذایی معمولی نیاز افراد به ید برآورده نمی شود. بنابراین یددار کردن نمک ها ضرورت می یابد به طوری که هر نصف قاشق چای خوری نمک یددار، ۱۴۲ میکروگرم ید دارد.

گواتروژن ها

گواتروژن به مواد غذایی گفته می شود که باعث ایجاد گواتر می شوند. این مواد فعالیت آنزیم تیروئید پراکسیداز که برای وارد کردن ید به هورمون های تیروئیدی لازم است را کاهش می دهند. گواتروژن ها بسیار متنوع هستند: تیوسیانین ها، برخی فلاوونوئیدها مانند کورستین، کامفرول و روتین و ... از آن جمله هستند.

تیوسیانین ها، مهمترین گواتروژن

تیوسیانین ها ترکیبات گوگردداری هستند که در انواع گونه های گیاهی یافت می شوند. تیوسیانین ها جذب ید توسط غده تیروئید را کاهش می دهند. زیرا تیوسیانین ها برای ورود به غده تیروئید با ید رقابت می کنند. ید اضافی در رژیم که به وسیله نمک یددار تامین می شود باعث پیروزی ید در این رقابت می شود. تیوسیانین ها در خانواده کلم به فراوان یافت می شوند، خانواده کلم شامل موارد زیر است: کلم برگ چینی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، گل کلم، کلم برگ سفید، کلم برگ قرمز، کانولا، بروکلی چینی، کلم چینی، ترب کوهی، کلم پیچ، کلم قمری، دانه خردل، خردل سبز، تربچه، شلغم، واسابی، شاهی آبی، آروگولا و ... . همچنین از دیگر مواد غذایی سرشار از تیوسیانین می توان این موارد را ذکر کرد: سیب زمینی شیرین، کاساوا، ذرت، بذر کتان، لوبیا لیمنسیس و .... . تمام این گیاهان تا زمانی که زنده هستند و برداشت نشده اند تیوسیانین ندارند. اما با برداشت شدن، تیوسیانین ها تولید می شوند.

فلاونوئیدها، فراوانترین گواتروژن ها

بیش از ۳ هزار نوع فلاوونوئید در ترکیب مواد غذایی کشف شده است که از جمله مهمترین آن ها می توان فلاوونوئیدهای موجود در دانه های سویا را نام برد. این فلاوونوئیدها عبارتند از: جنیستئین و دائیدزئین. فلاونوئیدهای سویا فعالیت تیروئید پراکسیداز را کاهش می دهند. نکته قابل توجه این است که حتی پختن هم از فعالیت گواتروژنیک سویا نمی کاهد. مطالعات متعدد اثرات ضد تیروئید سویا را به اثبات رسانده است. این مطالعات نشان می دهد نوزادانی که از فورمولاهای برپایه سویا استفاده می کنند، در خطر هیپوتیروئیدیسم و بیماری های خودایمنی تیروئید قرار دارند. وقتی یک نوزاد با کم کاری تیروئید متولد می شود باید مکمل های هورمون تیروئید به وی داده شود تا کمبود او جبران شود. متخصصان توصیه می کنند که این نوزادان از فورمولاهای حاوی سویا پرهیز کنند.

در افراد بزرگسال نیز اگر دریافت ید ناکافی باشد باید مصرف سویا محدود شود. مثلا گیاهخواران به دلیل مصرف بیشتر سویا (حدود ۳ برابر افراد عادی) بیشتر در معرض خطر کم کاری تیروئید قرار دارند. از دیگر مواد غذایی سرشار از فلاوونوئیدها می توان به ارزن اشاره کرد. ارزن در برخی مناطق دنیا به عنوان منبع غذایی افراد است. ارزن دارای فلاوونوئیدی به نام اپیگنین است که فعالیت تیروئید پراکسیداز را کاهش می دهد. این فلاوونوئید در مواد زیر نیز یافت می شود: بابونه، مرکبات، جعفری، پیاز، آبجو، جوانه گندم و .... .

خانواده کورستین

خانواده کورستین (که شامل کورستین، کامپفرول و روتین می باشد) از دو راه با متابولیسم هورمون های تیروئیدی تداخل دارند:

1. کاهش فعالیت تیروپراکسیداز: آنزیمی که برای وارد کردن ید به هورمون تیروئید لازم است.

2. کاهش فعالیت دیودیناز کبدی: آنزیم کبدی که برای فعالیت هورمون تیروئید لازم است.

کورستین در پیاز، چای، بروکلی، مویز سیاه، سیب، انگور، بلوبری، جینکوبیلوبا و زردآلو یافت می شود.
کامپفرول در چای، گریپ فروت، کاسنی و... وجود دارد و بیشتر از کورستین جذب می شود.
روتین در گندم سیاه، مارچوبه، مرکبات و ... یافت می شود و کمتر از کورستین جذب می شود.

نکته قابل توجه اینکه پختن غذاها تا ۳۰ درصد از کورستین، کامپفرول و روتین در غذاها را از بین می برد.

توصیه های غذایی برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید:

1. مواد غذایی که در بالا عنوان شد را در برنامه غذایی خود محدود کنید.

2. گواتروژن های قوی مانند سویا، ارزن و گیاهان خانواده کلم را حذف کنید.

3. اگر غذاهای سرشار از گواتروژن در طول روز مصرف می کنید مطمئن شوید که روزانه ۱۵۰ میکروگرم ید دریافت می کنید.

4. مواظب باشید بیش از حد از نمک ید دار استفاده نکنید.


منبع : سلامت نیوز