[Afshin]

این روزها بی‌خوابی یکی از مشکلات عمده در جوامع انسانی است. دل‌مشغولی‌های بیش از حد انسان‌ها، آن‌ها را دچار کم‌خوابی می‌کند که این موضوع می‌تواند از نظر جسمی و روحی اثرات مخربی برای افراد در پی داشته باشد. در ادامه به بررسی سرانجام ناخوشایندی خواهیم پرداخت که در صورت مداومت در بی‌خوابی به سراغ افراد خواهد آمد.

امروزه در جوامع شهری بی‌خوابی یکی از مشکلاتی است که می‌توان آن را به روشنی دید. در سال 1942 میلادی متوسط ساعت خواب هشت ساعت بود، اما هم‌اکنون این میزان به 6.8 ساعت در هر شب رسیده است. میزان متوسط خواب ایده‌آل برای هر فرد بالغ در طول 24 ساعت شبانه روز بین 7 تا 9 ساعت است.

براساس آمارهای منتشر شده، بیش از 40 درصد از آمریکایی روزانه کمتر از هفت ساعت می‌خوابند، بر این اساس بیش از 70 میلیون نفر از آمریکایی‌ها دچار کمبود و اختلالات خواب هستند.

با وجود اینکه همگان از اهمیت میزان مناسب برای خوابیدن آگاه هستند، اما باز هم شاهد کم خوابی مخصوصا در میان جوانان هستیم. در جامعه‌ی ایرانی اغلب جوانان پس از بازگشت از محل کار یا دانشگاه مشغول اموراتی نظیر تماشای انواع سریال‌ها، فیلم‌های سینمایی یا انجام بازی‌ و وب‌گردی هستند، از این‌رو بی‌خوابی در کشورمان نیز به مشکلی در میان جوانان تبدیل شده است.

در ادامه به بررسی ۲۳ خطری خواهیم پرداخت که در صورت کم‌خوابی ممکن است گریبان‌گیر افرادی شود که از این مشکل رنج می‌برند.


1. کج خلقی

براساس تحقیقات انجام شده از سوی جمعی از محققان، بد خلقی از جمله‌ی موارد مشهودی است که می‌توان این موضوع را از شکایات متعدد اطرافیان افرادی که کمتر از میزان طبیعی می‌خوابند، مشاهده کرد. این تیم از محققان شماری از افراد کم‌خواب را زیر ذره‌بین قرار داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که این افراد در برابر برخی مسائل واکنش تند‌تری نشان می‌دهند. برای مثال می‌توان به ایجاد مزاحمت در زمانی اشاره کرد که این افراد مشغول کار هستند.



2. سردرد

با وجود اینکه دانشمندان در قرن اخیر به ارتباط بین کم‌خوابی و سردرد پی برده‌‌اند، اما هنوز نتوانسته‌اند به روشنی ارتباط بین سردرد و کم‌خوابی را پیدا کنند. درد‌های مزمنی نظیر میگرن در اثر کم‌خوابی شدت می‌گیرند. براساس تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، 36 تا 58 درصد از افرادی که مبتلا به اختلالات تنفسی در زمان خواب هستند، با سردردهای غیرقابل وصفی در زمان بیدار شدن روبرو می‌شوند. دلیل این سردردها بیدار شدن‌های متوالی در طول خواب است که به بی‌خوابی منجر می‌شود.



3. ناتوانایی در یادگیری

بی‌خوابی در میان نوجوانان و جوانان به موضوعی همه‌گیر تبدیل شده است. مطالعات دانشمندان حکایت از این دارد که تعویض ساعت آغاز به کار مدارس راهنمایی از ساعت 7:30 به 8:30 منجر به بالا رفتن نمره‌ی دانش آموزان در شماری از درس‌ها شده است. بر این اساس، نمره‌ی دانش آموزان در درسی نظیر ریاضی و قرائت به ترتیب ۲ و ۱ امتیاز افزایش یافته است.

بی‌خوابی در حافظه‌ی کوتاه مدت نیز بی تاثیر نیست. با توجه به اینکه حافظه‌ی کوتاه مدت بخش مهمی از چرخه‌ی یادگیری است، از این‌رو بی‌خوابی می‌تواند تاثیر شگرفی روی توانایی افراد برای به یاد آوردن کلماتی داشته باشد که روز پیش آن‌ها را به حافظه‌ی خود سپرده‌اند. در یک مطالعه‌ی دیگر دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که در صورت تمایل به یادگیری و مطالعه‌ی یک موضوع برای اولین بار و تکرار آن، بی‌خوابی می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد. این تاثیر منفی حتی پس از به خواب رفتن بعد از یادگیری نیز از بین نمی‌رود.



4. افزایش وزن

افرادی که دچار اختلالات خواب هستند و به میزان کافی نمی‌خوابند، دچار اختلالات هورمونی شده و در نتیجه اشتهای بیشتری برای خوردن غذاها با کالری بالا دارند که این موضوع بسیار خطرناک است. هرچند در زمان بیدار بودن می‌توان کالری بیشتری را سوزاند، اما این میزان کالری سوخته شده در برابر حجم بیشتری از کالری‌ها که پس از خوردن غذا وارد بدن می‌شود، تاثیری ندارد.



5. کاهش بینایی

کم خوابی می‌توان مشکلاتی را در بینایی افراد ایجاد کند که از جمله‌ی آن می‌توان به ایجاد دید تونلی، دو بینی و تار شدن بینایی اشاره کرد. میزان بی‌خوابی رابطه‌ی مستقیمی با اختلالات بینایی دارد، بطوریکه هر چه میزان بی‌خوابی بیشتر باشد، احتمال ایجاد اختلالات بیشتر شده و در نتیجه مشکلات زیادی نیز برای فرد مورد نظر پیش می‌آید. همچنین امکان ایجاد توهم آشکار نیز در افراد کم خواب وجود دارد.



6. بیماری قلبی

دانشمندان با انجام تحقیقاتی به این نتیجه رسیده‌اند که با بیدار ماندن افراد برای بیش از 88 ساعت، فشار خون افزایش می‌یابد. براساس یافته‌های محققان، افرادی که در هر شبانه روز تنها 4 ساعت می‌خوابند در مقایسه با افرادی که 8 ساعت می‌خوابند، ضربان قلب بالاتری دارند. غلظت پروتئین واکنشی نوع C که یکی از علامت‌های ابتلا به بیماری‌های قلبی است در افرادی که کم‌خواب هستند، بیش از سایرین به چشم می‌خورد.



7. کند شدن

عکس‌العمل و به بیان بهتر سرعت عمل افراد در اثر بی‌خوابی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. دانشمندان برای اثبات ادعای خود، آزمایش‌هایی را انجام داده‌اند. محققان دو گروه از دانشجویان را مورد آزمایش قرار داده‌اند، بطوریکه تست‌هایی را در رابطه با تصمیم‌گیری سریع به عمل آورده‌اند، با این تفاوت که یکی از دو گروه در میان تست خوابیده‌اند، ولی گروه دیگر چنین اجازه‌ای نداشته‌اند. نتیجه‌ی تست گویای این موضوع است که افرادی که خوابیده‌اند، به شکل بهتری به سوالات پاسخ داده‌اند. این تست در مورد ورزشکاران نیز انجام شده است.

8. آسیب‌پذیری در مقابل بیماری‌ها

سازمان دفاعی بدن، وظیفه‌ی مبارزه با انواع باکتری‌ها و به بیان بهتر میکروارگانیسم‌ها را دارا است، بطوریکه حتی در صورت زخمی شدن نقطه‌ای از بدن و ایجاد زخم، سیستم دفاعی قادر است از نفوذ میکروب‌ها به بدن از ناحیه‌ی آسیب دیده و ایجاد عفونت جلوگیری کند. حال در صورت بی‌خوابی حتی برای یک شب، سیستم دفاعی بدن به اندازه‌ای ضعیف می‌شود که تا حدودی قدرت آن برای مبارزه با میکرو ارگانیسم‌ها از بین می‌رود.


9. ادرار بیش از حد معمول

زمانی که انسان به خواب می‌رود، سیستم تولید ادرار در بدن فرآیند آرام‌تری را در پیش می‌گیرد و از این‌رو است که اغلب افراد در زمان خواب نیازی به استفاده از سرویس‌های بهداشتی ندارند. اما زمانی که فردی در طول شب بیدار می‌‌ماند، خبری از فرآیند آرام تولید ادرار نیست. دانشمندان چنین وضعیتی را تولید بیش از حد ادرار شبانه می‌نامند. این موضوع عاملی برای شب ادراری در برخی کودکان و حتی بزرگسالان است، چراکه فرآیند تولید ادرار در این افراد با وجود به خواب رفتن به حالت معمول به فعالیت ادامه می‌دهد.



10. حواس پرتی

انجام اموراتی نظیر مطالعه یا گوش دادن به توضیحات استاد در کلاس درس که نیازمند تمرکز است، به خواب فرد بستگی مستقیمی دارد. دانشمندان روی این موضوع تاکید دارند که در صورت بی‌خوابی، افراد باید در انتظار مشکلاتی نظیر نبود تمرکز و حواس‌پرتی باشند. در صورت بی‌خوابی، فرد در کسری از ثانیه به حالتی وارد می‌شود که نمی‌توان آن را خواب یا بیدار عنوان کرد.



11. تولید نشدن واکسن و بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری

محرک‌های موجود در بدن، آنتی بادی‌هایی را برای مبارزه با ویروس‌های خاصی تولید می‌کنند. همانطور که اشاره کردیم زمانی که فرد به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابد، سیستم دفاعی بدن دچار مشکل شده و در نتیجه نمی‌تواند به خوبی کار کند. در یک تحقیق که در همین راستا انجام شده، به 19 تن از داوطلبان واکسن هپاتیت تزریق شد. ده تن از این افراد در طول شبانه روز هشت ساعت می‌خوابیدند، اما باقی افراد شرکت کننده در این آزمایش شب‌ها بیدار می‌ماندند. پس از گذشت چهار هفته، میزان آنتی بادی ساخته شده در بدن افرادی که در طول شبانه روز 8 ساعت خوابیده بودند، دو برابر افرادی بود که بیدار مانده بودند.

البته تحقیقات دیگری نیز در این خصوص انجام شده که از جمله‌ی آن می‌توان به تاثیر بی‌خوابی روی واکسن آنفولانزا اشاره کرد. در این تحقیق مشاهده شد که بی‌خوابی تاثیری در روند ایجاد آنتی بادی ندارد و از این‌رو دانشمندان به این نتیجه رسیده‌‌اند که بی‌خوابی فقط می‌تواند در مورد بیماری‌های خاصی چنین تاثیری داشته باشد.



12. اختلال در تکلم

بی‌خوابی تاثیر شگرفی روی نحوه‌ی حرف زدن افراد دارد، بطوریکه در طول یک آزمایش، افرادی که برای 36 ساعت بیدار نگه داشته شده‌اند، بصورت متمادی از واژه‌های تکراری و جملات کلیشه‌ای استفاده کرده‌اند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که این افراد با تن صدای ثابت و بصورت بسیار آرام و تقریبا نامفهوم کلمات را ادا می‌کردند. افرادی که از کم‌خوابی رنج می‌برند، توانایی بیان تفکرات خود در قالب جملات را نداشته و نمی‌توانند آنچه را که در ذهن دارند، به درستی انتقال دهند.



13. سرماخوردگی

اگر شما نیز جزو افرادی هستید که در اغلب روزها احساس سرما کرده و دوست دارید تا کنج گرمی را برای رسیدن به آرامش پیدا کنید، شاید به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابید. آزمایش‌های صورت گرفته نیز این موضوع را اثبات کرده است. محققان 153 داوطلب را پس از دو هفته در معرض سرمای یکسانی قرار داده‌اند. براساس اطلاعات ارائه شده از بین این 153 نفر افرادی که در دو هفته‌ی گذشته در هر روز کمتر از 7 ساعت خوابیده‌اند، سه برابر بیش از سایر افراد که بیش از 8 ساعت خوابیده‌اند، در معرض سرماخوردگی قرار دارند. کیفیت خواب را نیز در این بین می‌توان موثر خواند. یافته‌های محققان نشان می‌دهد افرادی که 92 درصد از زمان در رختخواب بودن را می‌خوابند، 5.5 برابر بیش از افرادی که 98 تا 100 درصد از این زمان را می‌خوابند، احتمال سرماخوردگی دارند.



14. مشکلات سیستم گوارشی

از هر 250 آمریکایی یک نفر به بیماری التهاب روده مبتلا است و اختلالات خواب نیز علائم این بیماری را افزایش می‌دهد. در صورتی که کم‌خوابی بصورت مداوم تکرار شود، سندروم التهاب روده شدید‌تر می‌شود، بطوریکه 10 تا 15 درصد از آمریکایی به علت بی‌خوابی با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد افرادی که از بیماری کرون رنج می‌برند، در صورت بی‌خوابی دو برابر سایر افراد در معرض خطر عود کردن این سندروم در مقایسه با افراد عادی قرار دارند.



15. تصادفات رانندگی

رانندگی در حالت خواب آلودگی به اندازه‌ی رانندگی در زمان استفاده از مشروبات الکلی خطرناک است و از این‌رو توصیه می‌شود رانندگان در صورت بی‌خوابی اقدام به رانندگی نکنند. خوابیدن در هنگام رانندگی به دلیل خیرگی و ثابت بودن وضعیت راننده امری معمول است که این موضوع خطر تصادف را افزایش می‌دهد. براساس تحقیقات انجام شده، خلبانان، رانندگان کامیون، پزشک‌های شیفت و افرادی که باید شب‌ها بیدار بمانند، بیش از سایرین در خطر خواب در زمان رانندگی قرار دارند که این موضوع شانس تصادف را بالا می‌برد.



16. درد

افرادی که از مشکلاتی نظیر دردهای مزمن رنج می‌برند، معمولا نمی‌توانند به میزان کافی بخوابند، چراکه درد نقطه‌ای از بدن در زمان خواب وی را بیدار می‌کند. اخیرا محققان به این نتیجه رسیده‌اند که بی‌خوابی می‌تواند باعث افزایش درد در افراد شود. تحقیقات نشان می‌دهد که در صورت بیدار ماندن، مقاومت فرد در برابر دردهای ایجاد شده کمتر شده و در نتیجه فرد مورد نظر کمتر از پیش قادر است تا محرک‌های درد را تحمل کند.

17. دیابت

بیدار ماندن در ساعاتی که بدن براساس ساز و کارش برای خوابیدن و کاهش متابولیسم آماده می‌شود، در صورت استمرار می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت در برابر انسولین و در نتیجه مبتلا شدن به بیماری دیابت نوع دوم شود. براساس تحقیقات انجام شده روی نوجوانان، مشخص شده که تغییرات برای بالا بردن میزان خواب افراد خطر ابتلا به بیماری دیابت را کاهش می‌دهد. همچنین باید به این موضوع اشاره کرد که با وجود رعایت رژیم غذایی، در صورت مداومت در کم‌خوابی خطر ابتلا به بیماری دیابت افزایش پیدا می‌کند.
18. به هم ریختگی

در صورتی که دقت کرده باشید، افرادی که دچار بی خوابی هستند، در شرایط آرمانی خود به سر نمی‌برند. تحقیقات صورت گرفته حاکی از این موضوع است، جراحانی که کمتر از سایرین می‌خوابند، 20 تا 32 درصد بیشتر دچار اشتباه می‌شوند. همچنین ورزشکارانی که عملکرد آن‌ها رابطه‌ی مستقیمی با تمرکز دارند، در صورت بی‌خوابی نمی‌توانند نتیجه‌ی لازم را دریافت کنند.


19. سرطان

محققان هنور در ابتدای راه تحقیقات برای یافتن رابطه بین کم خوابی و سرطان هستند. با توجه به اینکه بی‌خوابی منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن شده و بدن را برابر ابتلا به بیماری‌ها قرار می‌دهد، می‌توان انتظار داشت که شانس ابتلا به انوع سرطان‌ها نیز با استمرار بی خوابی افزایش یابد. تحقیقات اولیه دانشمندان نیز با تایید این موضوع، خطر ابتلا به سرطان‌هایی نظیر پستان و سرطان روده‌ی بزرگ را در افرادی که دچار اختلالات خواب هستند، بالا عنوان کرده‌اند.



20. مشکلات حافظه

اختلال خواب در افراد سالخورده می‌تواند ساختار حافظه بلند مدت را در این افراد تغییر دهد. همچنین مشکلاتی نیز در حافظه‌ی مرتبط با خواب در جوانان رویت شده که دچار کمبود خواب هستند. تحقیقات صورت گرفته در سال 1924 نشان از این دارد، افرادی که بیشتر می‌خوابند، دچار فراموشی کمتری شده و حافظه‌ی آن‌ها بهتر عمل می‌کند. کم خوابی نشانه‌های آلزایمر را در افراد تقویت می‌کند.



21. اختلالات ژنتیکی

براساس تحقیق جامعی که در سال 2013 میلادی برای سنجش تاثیر میزان خواب روی افراد انجام گرفت، تمام جنبه‌های منفی بی خوابی بر سلامتی انسان‌ها مشخص شد. براساس یافته‌ی دانشمندان کم‌خوابی باعث اختلال در عملکرد ژن‌های بدن انسان می‌شود. براساس تحقیقات صورت گرفته، در حالی که فردی در طول یک هفته هر شب کمتر از 6 ساعت بخوابد، عملکرد بیش از 700 ژن مختل می‌شود. از جمله‌ی ژن‌های مورد نظر می‌توان به مواردی اشاره کرد که رابطه‌ی مستقیم با سیستم حفاظتی بدن دارند.

برخی از ژن‌ها براساس الگوی شبانه‌روز فعالیت می‌کنند که در صورت به هم خوردن الگوی خواب فرد، این ژن‌ها نمی‌توانند براساس الگوی معمول فعالیت کرده و در نتیجه ساز و کار فعالیت این جز از بدن دچار بی نظمی می‌شود.



21. ناخشنودی و افسردگی

دانیل کانمان، روانشانسی است که جایزه‌ی نوبل را در زمینه‌ی روانشناسی از آن خود کرده است. وی با انجام تحقیقی، از 909 نفر از زنانی که کار می‌کنند، خواسته تا جزئیات مربوط به حالات روانی و احساسات خود را بصورت روزانه ثبت کنند. هرچند اختلاف در درآمد این خانم‌ها کمی در روحیه‌ی این افراد تاثیرگذار است، اما کم خوابی را باید یکی از دو عامل تاثیرگذاری خواند که بیشترین اثر را در افسردگی و ناخشنودی افراد دارند.



22. مرگ

بسیاری از بیماری‌ها ریشه در کم‌خوابی و کاهش تعداد ساعات خواب دارند. اما افرادی که روزانه کمتر از 7 تا 8 ساعت بخوابند، دچار مرگ زودرس خواهند شد. به بیان بهتر خوابیدن کمتر از میزان توصیه شده شانس مرگ را در سنین پایین‌تر افزایش می‌دهد.