برنامه غذایی برای صرع

صرع (Epilepsy) بیماری است که بدنبال اختلال در عملکرد طبیعی دستگاه مغز و اعصاب ایجاد می‌شود، مشخصه اصلی آن بروز حملات عصبی (تشنج) تکرارشونده به‌دلیل وضعیت غیر طبیعی امواج مغزی است.در واقع این تشنج‌ها در اثر اختلالات الکتریکی در دسته‌ای از سلول‌های عصبی مغز بطور موقت و گذرا بوجود می‌آیند.
با اینکه در برخی موارد علت ایجاد حملات صرعی ناشناخته است، ولی گاهی اوقات عوامل متعددی در بروز آنها نقش دارند. به عنوان مثال مشکلاتی مانند سکته مغزی، ضربات مغزی، عوامل مادرزادی، تومورهای مغزی و سایر بیماری‌های تحلیل برنده مغز در این زمینه بی‌تاثیر نیستند.
برنامه غذایی:
برنامه غذایی این بیماران باید منظم و شامل سه وعده اصلی و حداقل دو میان وعده باشد، چرا که نوسانات قند خون در بعضی از این بیماران می‌تواند بروز حمله عصبی را تحریک کند.
پیروی از نوعی رژیم غذایی خاص به نام «رژیم کتوژنیک» در این بیماران‌، علاوه بر کم‌هزینه‌ تر بودن‌، باعث کم شدن دفعات تشنج و در نتیجه کاهش نیاز به دارو می‌گردد. البته این نوع رژیم غذایی باید زیر نظر متخصص تغذیه تنظیم گردد.

درمان صرع:
در بیماری صرع، تشخیص درست نوع تشنج‌ها در تعیین شکل صحیح درمان و به کار بردن دارودرمانی مناسب، ‌اهمیت فراوان دارد. از داروهای مختلفی (مثل فنی‌توئین، فنوباربیتال، پیریمیدین و اخیراً گاباپنتین) در درمان استفاده می‌گردد و گاهی اوقات، بنابر تشخیص از روش‌های جراحـــی هم کمک  گرفتــه می‌شود.
در بیماری صرع نیز همانند بسیاری از بیماری‌های دیگر پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و متعادل به درمان و کنترل بهتر کمک می‌نماید.
مصرف تعدادی از داروهای ضد تشنج متداول  سبب سوءجذب و اختلال در متابولیسم برخی از مواد مغذی (کلسیم و ویتامین D) در بدن می‌شود. به همین منظور در درمان تغذیه‌ای  این بیماران باید علاوه بر تنظیم برنامه غذایی، نسبت به دریافت کافی انواع ریز مغذی‌های مورد نیاز نیز دقت کافی داشت.
تحقیقات علمی نشان داده‌اند که شیوه زندگی سالم، دوری از استرس و تنش‌های عصبی، خواب کافی، عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی، محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار (قهوه، کولا و چای) و داشتن عادات صحیح غذایی در کاهش دفعات حمله‌ها نقش بسزایی دارند.

رفع عوارض جانبی داروها:
استفاده از بعضی از مواد غذایی در کمتر شدن عوارض جانبی داروها در این بیماری کمک کننده خواهد بود، به‌عنوان مثال مصرف انواع نان و ماکارونی تهیه شده با آرد کامل به‌جای سایر انواع، به دلیل داشتن فیبر غذایی فراوان از بروز یبوست در این افراد پیشگیری می‌کند.
برای کنترل حالت تهوع که یکی از عوارض جانبی مصرف برخی از دارو‌ها در این بیماری است، خوردن مقدار کمی  بیسکویت خشک، نان سوخاری یا تست خشک می‌تواند موثر باشد.
برای دریافت بهتر اسید فولیک، مصرف متعادل میوه، انواع سبزی و برخی حبوبات توصیه می‌گردد.

رژیم کتوژنیک:

با پیروی از این رژیم تولید ترکیبات کتونی در بدن افزایش و سطــح آنها در خـــون، ادرار  و هـوای بازدم بالا می‌رود. به عبارتی در این رژیم از چربــی‌ها به جای کربوهیدرات به عنوان منبع اصلـی تامین انرژی استفاده می‌شود. مکانیسم عمل مواد کتونی در این رژیم هنوز بطور کامل مشخص نشده، اما اثرات سودمند آن در صرع احتمالاً به خاطر تغییراتی در عملکرد امواج عصبی است که اثرات ضد تشنج دارد.
طبق مطالعات انجام شده، در کودکانی که از این رژیم استفاده می‌کنند، تعداد حملات صرع تا ۵۰ درصد کاهش یافته و یا کاملاً از بین رفته است. در رژیم کتوژنیک، دریافت انرژی از چربی‌ها ۳ تا ۴ برابر پروتئین و کربوهیدرات می‌باشد. چربی‌های مورد استفاده بیشتر حاوی اسیدهای چرب با زنجیره متوسط هستند که در مقایسه با اسیدهای چرب بلند زنجیر با سرعت بیشتری حالت کتوز ایجاد می‌کنند. بعد از تعیین سهم چربی در تامین انرژی روزانه، مقدار پروتئین مورد نیاز براساس شرایط فیزیولوژیک بیمار محاسبه شده  و بقیه انرژی از کربوهیدرات‌ها تامین می‌گردد.
دریافت مقدار کافی آب و مایعات نیز باید دقیقاً مورد توجه قرار گیرد، زیرا با پیروی از این نوع رژیم غذایی احتمال کم آبی بدن وجود دارد. در این رژیم از مقدار متعادلی میوه و سبزی تازه و مقدار کمی نان و مواد نشاسته‌ای نیز استفاده می‌گردد. همچنین بهتر است مصرف قند و شکر محدود شود.

مشکلات رژیم کتوژنیک:

به یاد داشته باشید با این رژیم احتمال ایجاد مشکلاتی مثل سنگ کلیه، یبوست، کم آبی بدن، افزایش خطر شکستگی استخوان و بالا رفتن سطح کلسترول خون نیز وجود دارد و چون این نوع رژیم غذایی قادر به تامین تمام نیاز به مواد مغذی نیست و از آنجایی که مصرف داروهای مختلف هم با جذب پاره ای از مواد مغذی تداخل پیدا می‌کند، مکمل یاری با برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل ویتامین‌های گروه B، ویتامین D، ویتامین K، منیزیم و کلسیم ضروری به نظر می‌رسد.

رژیم کتوژنیک، تا کِی:
گاهی اوقات تحمل این نوع رژیم غذایی به‌ویژه برای کودکان سخت می‌باشد، ولی در بسیاری از موارد  با رعایت رژیم، حملات بیماری کنترل می‌گردد. خوشبختانه دوران اعمال این نوع رژیم غذایی محدود بوده و معمولاً بعد از ۲ تا ۳ سال بنابر نظر متخصص قطع می‌گردد.

منیره دادخواه کارشناس ارشد تغذیه و رژیم‌ درمانی

زیبــا شــو دات کام