با تغذیه جلوی حمله مغزی را بگیرید

سکته مغزی به کاهش پیشرونده عملکرد مغز و آسیب بافت مغز در اثر اختلالات خونرسانی اطلاق می‌گردد. این امر می‌تواند ناشی از ایسکمی مغز و یا خونریزی در مغز باشد. ایسکمی یا قطع خونرسانی به مغز، بیش از ۸۰ درصد از سکته‌های مغزی را به خود اختصاص می دهد و عمدتاً به چهار دلیل ترومبوز، آمبولی، کاهش جریان خون سیستمیک در اثر شوک و ایجاد لخته خون در وریدها رخ می‌دهد. سکته مغزی ناشی از خونریزی نیز عمدتاً به‌ دلیل فشار خون بالا رخ می‌دهد.

دومین عامل مرگ و میر:
سکته مغزی دومین عامل مرگ و میر پس از بیماری های قلبی و عمده‌ ترین عامل ناتوانی در دنیا به‌شمار می‌رود. طی دو دهه اخیر رخداد سکته مغزی در کشورهای در حال توسعه افزایش چشمگیر داشته است، این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته بروز سکته مغزی طی ۵۰ سال گذشته روند کاهشی داشته است.
به‌ نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل کاهش مرگ و میر ناشی از سکته مغزی در این کشورها، کنترل عوامل خطر از جمله پرفشاری خون، استعمال سیگار و بهبود شیوه‌های زندگی بوده است.

الگوهای غذایی:
الگوهای غذایی ناسالم از جمله الگوهای غذایی غربی که با مصرف بالای گوشت قرمز، گوشت‌های فرآوری شده نظیر سوسیس، کالباس، همبرگر، غلات تصفیه شده نظیر نان‌های تهیه شده با آرد سفید، شیرینی‌جات، انواع دسر و قندهای ساده، شناخته می‌شوند، خطر بروز سکته‌های مغزی را تا ۵۸ درصد افزایش می‌دهند. در حالی‌که الگوهای غذایی سالم رژیم غذایی مدیترانه‌ای که دریافت بالای ماهی، میوه و سبزیجات، غلات کامل و حبوبات را شامل می‌شوند، نقش محافظتی در پیشگیری از بروز سکته مغزی و بیماری‌های عروق مغز دارند و بعضاً تا ۲۲ درصد در کاهش بروز سکته مغزی مؤثر بوده‌اند.
به‌طور کلی رژیم‌های غذایی که سدیم کمتر و پتاسیم بالاتر دارند (نظیر میوه‌ها و سبزیجات)، به سبب تأثیر در کاهش فشار خون، اهمیت خاصی در کاهش خطر سکته نیز خواهند داشت.

عوامل خطر:
عوامل خطر زمینه ساز بروز سکته مغزی به سه دسته غیر قابل تغییر، قابل اصلاح و بالقوه قابل اصلاح، طبقه‌بندی می‌شوند. سن، جنس، وزن پایین هنگام تولد، نژاد و فاکتورهای ژنتیکی از جمله عوامل خطر غیر قابل تعدیل هستند. فشار خون بالا و سخت شدن جدار سرخرگ‌ها از مهم‌ترین عوامل خطر قابل تعدیل سکته مغزی هستند. دیابت، غلظت بالای کلسترول، قرار داشتن در معرض دود سیگار، چاقی و فعالیت بدنی کم و همچنین رژیم غذایی ناسالم، از دیگر عوامل خطر قابل تعدیل به‌شمار می‌روند. عوامل بالقوه قابل اصلاح نیز شامل سندرم متابولیک، مصرف الکل و داروهایی نظیر کوکائین و آمفتامین‌ها، داروهای ضد بارداری خوراکی، سردردهای میگرنی، افزایش غلظت پلاسمایی هموسیستئین، افزایش لیپوپروتئین A، التهاب و عفونت هستند.

ماهی و سکته مغزی:
نتایج مطالعات بلندمدت، مصرف بیش از ۳ سروینگ ماهی در هفته را صرف نظر از نوع آن، در کاهش ۳۰ درصدی بروز سکته مغزی مؤثر دانسته‌اند. اهمیت مصرف ماهی علاوه بر ترکیب پروتئین آن، به‌ دلیل محتوای بالای اسیدهای چرب بلند زنجیر امگا-۳، است. توجه به شیوه پخت و مصرف ماهی نیز اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد؛ چنانچه ماهی به‌صورت تن و یا آبپز شده مصرف شود، به کاهش خطر بروز کمک می‌کند در حالی‌که مصرف ماهی سرخ شده و یا ساندویچ ماهی با افزایش خطر بروز سکته مغزی در ارتباط می‌ باشد.

چربی ها و سکته مغزی:
نوع چربی‌ها و اسیدهای چرب مصرفی نیز یکی از عوامل تأثیرگذار در بروز سکته مغزی است. مصرف بالای اسیدهای چرب اشباع با افزایش خطر همراه است، در حالی‌که اسیدهای چرب غیراشباع، از جمله روغن زیتون و منابع اسیدهای چرب امگا-۳ مانند روغن ماهی، روغن کلزا و گردو نقش محافظتی دارند. اسید چرب امگا-۳ آلفا لینولنیک، به‌ دلیل کاهش فشار خون، کاهش تجمع پلاکت‌ها و خطر ایجاد لخته خون و بهبود فعالیت گلبول‌های قرمز، در کاهش سکته‌های مغزی مفید است.

آجیل و سکته مغزی:
ارتباط مستقیم بین آجیل و خطر سکته قلبی هنوز به‌درستی روشن نیست، اما از آنجا که آجیل منبع غنی اسیدهای چرب غیراشباع، منیزیم، کلسیم، فیبر و ویتامین E به‌شمار می‌رود، مصرف بالای آجیل با کاهش فشار خون و کاهش تجمع چربی در بدن همراه بوده و در نتیجه می‌تواند نقش محافظتی در بروز سکته داشته باشد.
نکته قابل توجه آن است که جهت بهره‌ مندی از فواید آجیل، باید آن‌را به‌صورت خام و بدون نمک استفاده کرد.

آنتی اکسیدان‌ها و سکته مغزی:
از آنجا که امروزه استرس اکسیداتیو، عامل اصلی فرآیند پیری و گسترش بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های عروق مغزی شناخته شده است، به‌نظر می‌رسد رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها اهمیت فوق‌العاده‌ای در کاهش بروز سکته مغزی ایسکمیک داشته باشد.
مصرف بالای میوه و سبزیجات به‌عنوان اصلی‌ترین منابع آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر ترکیبات پلی فنولیک، ویتامین‌های A ,E ,C و کاروتنوئیدها با خطر بروز سکته‌های مغزی در بزرگسالان و افراد کهنسال ارتباط معکوس دارد. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌ها در بهبود وضعیت بیمارانی که از سکته مغزی رنج می‌برند نیز مفید گزارش شده‌اند.

نتیجه‌ گیری:
مجموع مطالعات، پیروی از الگوهای سالم غذایی با تاکید بر مصرف بالاتر سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و ماهی (جهت تامین مقادیر کافی فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب غیراشباع و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی) را در کاهش عوامل خطر زمینه ساز سکته مغزی مؤثر می‌دانند. باید توجه داشت در صورت بروز سکته‌های مغزی اعم از ایسکمیک و هموراژیک، در کنار درمان‌های پزشکی، تنظیم برنامه غذایی متناسب با شرایط بیمار جهت مهار گسترش بیماری، تعدیل شرایط فعلی و تسریع بازتوانی بیمار ضروری است.

دکتر پروین میرمیران عضو کمیته ملی آموزش همگانی انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور

زیبــا شــو دات کام