رابطه کبد چرب و چاقی
کبد با وزن تقریبی ۱۵۰۰ گرم، بزرگ ترین غده بدن محسوب می گردد. این اندام از دو بخش اصلی راست و چپ تشکیل شده و از دو منبع خونی تغذیه می‌شود، یکی سرخرگ کبدی که از سرخرگ آئورت منشاء گرفته و دیگری سیاهرگ باب که خون گرفته شده از لوله گوارش را به کبد می آورد. تحت این شرایط حدودا ۵/۱ لیتر خون در دقیقه در کبد گردش می‌کند.
کبد عضوی است که قادر به بازسازی خود بوده و تنها وجود ۱۰ تا۲۰ درصد از آن برای ادامه حیات کافی است، ولی با خارج شدن آن از بدن ظرف ۲۴ ساعت مرگ بیمار حتمی است. این اندام در اکثر فعالیت‌های متابولیکی بدن نقش موثر داشته و بیش از ۵۰۰ عمل مختلف انجام می‌دهد. بیماری‌های کبد به شکل حاد یا مزمن، ارثی و اکتسابی دیده می‌شوند.
کبد چرب یکی از مشکلاتی است که در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند به سیروز که شکل خطرناک تری از بیماری کبدی است، منجر گردد.
زمانی که چربی بیش از ۵ تا ۶ درصد از وزن کبد را تشکیل دهد، ذرات آن در سلول‌های کبدی با میکروسکوپ، قابل مشاهده است. اگر ۱۰ درصد وزن این اندام از چربی باشد، بیماری کبد چرب را متوسط و چنانچه این رقم به ۲۵ درصد برسد، بیماری را شدید می‌نامند. در بعضی موارد خاص چربی جمع شده تا ۵۰ در صد وزن کبد را تشکیل می‌دهد. در این بیماری، اندازه کبد به خاطر تجمع چربی در آن بزرگ می‌شود.
از علل عمده بروز کبد چرب می‌توان به این موارد اشاره کرد:
– پرخوری و چاقی، که منجر به بروز کبد چرب غیرالکلی می‌شود.
– مصرف بی‌رویه نوشیدنی‌های الکلی، که منجر به کبد چرب الکلی می‌گردد.
– برخــــــی از انـــــــــــواع هیپرلیپوپروتئینمی‌ها
– فقر شدید غذایی
– استفاده از برخی مواد مخدر
همان طور که می‌دانیم پرخوری و مصرف زیاد غذاهای پر انرژی با کربوهیدرات و چربی زیاد از علل اصلی افزایش وزن و چاقی می‌باشند. مازاد انرژی دریافتی به تری گلیسرید که شکل ذخیره انرژی در بدن است، تبدیل می‌شود. این نوع چربی ها علاوه بر تجمع در مناطق خاصی مانند زیر پوست، ناحیه شکم، باسن و…، در بافت کبد نیز جمع شده و به مرور سبب ایجاد کبد چرب می‌شوند. تحقیقات علمی نشان می‌دهند که با افزایش شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان، احتمال تجمع چربی در کبد و بروز این بیماری نیز در این گروه سنی بالا رفته است که در صورت عدم توجه می‌تواند در آینده سبب تخریب بافت کبد و افزایش احتمال بروز سیروز شود.
دیابتی های چاق که بیماری آنها از نوع غیر وابسته به انسولین می‌باشد، نیز در خطر ابتلا به این بیماری هستند. کبد چرب گاه در افرادی که به مدت طولانی از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنند، دیده می‌شود؛ به همین علت در کشورهایی که مصرف این نوع نوشیدنی‌ها متداول است، حدود ۹۰ درصد سیروزهای کبدی (که به دنبال کبد چرب بروز می‌کنند) به دلیل مصرف الکل می‌باشد.
فقر غذایی و کمبود طولانی مدت دریافت پروتئین‌های حیوانی که بیشتر در کودکان کشورهای عقب‌افتاده مشاهده می‌شود، یکی دیگر از علل کبد چرب است. الگوی غذایی این کودکان شامل کربوهیدرات فراوان (بیش از نیاز) و کمبود یا حتی فقدان دریافت پروتئین حیوانی است. این شرایط سبب ایجاد نوعی سوءتغذیه شدید در آنها می‌شود که کبد چرب یکی از عوارض آن است. در بسیاری از موارد چنانچه این کودکان تحت تغذیه مناسب قرار گیرند، کبد چرب آنها به طور کامل درمان می‌گردد.
علائم کبد چرب شامل فشار و سنگینی در بخش بالا و سمت راست شکم بوده، که گاهی اوقات با درد و کاهش قدرت بدنی همراه است.
درمان کبد چرب معمولا با حذف عامل ایجاد‌کننده آن امکان‌پذیر می‌باشد. در افراد الکلی قطع مصرف نوشیدنی‌های الکلی ضروری است.
در شرایطی که بیماری بر اثر چاقی، مصرف و تجمع زیاد چربی در بدن بروز کرده باشد، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و کم‌کالری به همراه تحرک و فعالیت بدنی مناسب در کنترل و درمان بیماری موثر می‌باشد.
همانطور که می دانیم به غیر از مصرف زیاد چربی‌ها، دریافت فراوان کربوهیدرات‌های ساده (قند، شکر و فرآورده‌های غذایی حاوی آنها) و مواد نشاسته‌ای نیز یکی از دلایل اصلی افزایش چربی و تجمع تری گلیسریدها در بدن می‌باشد؛بنابراین در رژیم غذایی این بیمار ان باید دریافت این نوع مواد غذایی تعدیل شود.
همچنین، دریافت چربی‌های اشباع محدود شده و به جای آن از انواع چربی‌های غیراشباع و مغزها در حد مناسب استفاده شود.
به دریافت کافی پروتئین‌ها، به‌خصوص در رژیم کودکان و نوجوانان چاق توجه شود.
در رژیم غذایی به میزان قابل توجهی از میوه و سبزی های تازه، حبوبات و غلات سبوس دار استفاده گردد.
منیره دادخواه کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذائی کشور
زیبــا شــو دات کام
