تدابیر طب سنتی برای شب یلدا
شب یلدا یکی از سنت‌های پسندیده است که در آن افراد دور هم جمع می‌شوند و تجدید خاطرات و صله رحم صورت می‌گیرد، ولی افراد باید در مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها احتیاط نمایند تا دچار عوارض ناشی از پرخوری در این شب نشوند.
شب یلدا، شب اول زمستان است که هوا معمولا بسیار سرد می‌باشد بنابراین از نظر طب سنتی، خوردن یا آشامیدن خنکی جات همچون هندوانه، انار ترش، مرکبات مخصوصا با طعم ترش، برگه هلو و زردآلو در این شب خیلی توصیه نمی‌شود و در صورت مصرف آن ها، باید به مقدار کم میل نمود. مخصوصا افراد با مزاج سرد باید مراقب باشند که یا اصلا از این موارد نخورند و یا در صورت میل کردن، از گرمیجات نیز استفاده کنند.
مصرف تنقلاتی مانند مغزها (بادام، فندق، بادام زمینی، پسته و …)، نخودچی، کشمش، مویز، انجیر و توت خشک، تخمه‌ها و … که کم‌حجم و پرانرژی هستند در فصل زمستان برای کودکان و بزرگسالان مورد توصیه می‌باشند. این امر یک آموزش طبی هم تلقی می شود که در آغاز فصل زمستان باید به میزان بیشتری از این مواد استفاده نمایند (شاید سبزی‌پلو و ماهی شب عید هم یک توصیه طبی برای مصرف غذاهای سبک‌تر رو به خنک مانند گوشت ماهی باشد که در فصل بهار مناسب است).
در میان مغزها، استفاده از مغز بادام بهتر است، زیرا به اعتدال نزدیک‌تر می‌باشد. بعد از بادام، مصرف پسته و پس از آن، بادام زمینی و فندق و بعد گردو مورد توصیه می‌باشند، البته گردو نباید به تنهایی و به مقدار زیاد خورده شود. همچنین بهتر است مغزها به صورت تازه، از پوست سخت خود خارج و خورده شوند تا خاصیت آنها کاهش نیابد و یا بر اثر ماندن طولانی در معرض هوا فاسد نشوند.
اینکه چه ماده‌ای با چه ماده‌ای خورده شود هم موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد، مثلاً برگه هلو و یا زردآلو (که جزء سردی‌جات می‌باشند) نباید همراه با هندوانه خورده شوند و بهتر است همراه آنها از مواد گرم‌تر استفاده شود. خوردن انار و باقلا نیز همراه با گلپر یا نمک توصیه می‌شود، زیرا به این ترتیب از میزان سردی انار و باقلا کاسته می‌شود.
به افرادی که در این شب به مهمانی می‌روند و شام می‌خورند نیز توصیه می‌شود شام سبک‌تری میل کنند (عطف به حدیث منع خوردن غذاهای رنگارنگ) و بین خوردن شام و مواد دیگر فاصله بدهند. بسیاری از تنقلات مورد مصرف در شب یلدا و آجیل جات و مغزها دارای خاصیت غذایی زیاد بوده و اگر با فاصله زمانی کوتاه از شام مصرف شوند شخص دچار سنگینی، سوء هاضمه و عوارض بعدی آن خواهد شد. این افراد می‌توانند در انتها از مختصری آب‌غوره یا آب‌لیمو یا کمی سرکه رقیق شده در آب جوش خنک شده استفاده نمایند تا به هضم این غذاهای سنگین کمک نماید ولی مسلما پرهیز مقدم بر همه این تدابیر است. توصیه می‌شود افراد بعد از خوردن این مواد چند قدم پیاده‌روی نمایند.
در این شب حساب مزاج خود را هم داشته باشید. گرم مزاجان می‌توانند از خنکی‌جات استفاده کنند و باید در مصرف گرمیجات زیاده‌روی نکنند تا دچار غلبه حرارت، خارش و تحریک پوست، سوزش مقعد، تلخی دهان، سردرد و بی خوابی شبانه نشوند. توجه شود که در صورت سرد بودن مزاج، کسالت و خواب آلودگی، مشکلات مفصلی مانند تورم و درد و اختلالات گوارشی مانند نفخ معده و روده و… مخصوصا با مصرف سردی‌جات مانند هندوانه، لبنیات، ترشی‌جات، برگه‌ها و … تشدید می‌شود. در این صورت بهتر است از گرمی‌جاتی چون چای یا عرق نعناع، چای دارچین یا زعفران که با کمی نبات یا عسل شیرین شده باشد و در آن تعدادی هل خرد شده هم موجود باشد استفاده شده یا می‌توان از پودر زیره سبز با کمی شکر بعد از غذا بهره برد.
ماساژ روی شکم با روغن بادام شیرین یا زیتون در جهت عقربه‌های ساعت حول ناف با دوایر متحد المرکز تدریجا بزرگ شونده هم کمک شایانی به تقویت هضم و حرکات روده‌ها و سهولت دفع می‌نماید و احتمال سوء هضم را کم می‌کند.
باید توجه داشت که عادت خواب و بیداری نباید به هم بخورد و تلاش شود شخص در همان ساعتی که در شب‌های گذشته به بستر می رفته در این طولانی‌ترین شب سال هم آن را رعایت کند. بی‌خوابی و بیداری کشیدن در شب بسیار مضر بوده و تنظیم و تعادل مزاج و بدن را بهم می ریزد خصوصا اگر با پرخوری و بدخوری نیز همراه باشد.
انشاءا… با رعایت تدابیر فصل زمستان در اولین شب و همه شب ها و روزهای آن سلامتی همراه مردم عزیزمان باشد و بهترین بهره را از این فصل ببرند.
دکتر سید مهدی میرغضنفری پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی
زیبـاشــو دات کام
